Ίων φιλόσοφος
Από το έργο του σώθηκαν περίπου 130 αποσπάσματα που δεν είναι βέβαιο αν προέρχονται από ένα ενιαίο έργο. Είναι όλα σύντομα, αποφθεγματικά και αινιγματικά ακολουθώντας το πρότυπο των δελφικών χρησμών.
Ο Διογένης Λαέρτιος αποδίδει στον Ηράκλειτο ένα έργο με τίτλο Περί Φύσεως.
Ο Ηράκλειτος δεν είχε μαθητές, δεν ίδρυσε σχολή ούτε ενδιαφέρθηκε για την προβολή των ιδεών του. Παρ’ όλα αυτά, η επίδρασή του υπήρξε σημαντική για την εξέλιξη της αρχαιοελληνικής και δυτικής φιλοσοφικής σκέψης.
Από την αρχαιότητα ακόμα του είχε αποδοθεί ο χαρακτηρισμός «Σκοτεινός φιλόσοφος».
| Αριθμός Αφορισμών: 75 | Αναγνώσεις: 312,363 |
Αρχαία Γνωμικά
| Τα πάντα ρέει και ουδέν μένει. άρεσε σε 1347 |
| Ήθος ανθρώπω δαίμων. Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι ο θεός του πεπρωμένου του. άρεσε σε 731 |
| Εάν μη έλπηται ανέλπιστον, ουκ εξευρήσει. Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο, δεν θα το βρεις. άρεσε σε 716 |
| Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους. άρεσε σε 615 |
| Βλαξ άνθρωπος επί παντί λόγω επτοήσθαι φιλεί. Ο βλάκας θέλει να πτοείται με το παραμικρό. άρεσε σε 457 |
| Κόσμον τονδε, τον αυτόν απάντων, ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν, αλλ’ ην αεί και έστιν και έστε πύρ αείζωον. άρεσε σε 438 |
| Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ. Δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι. άρεσε σε 374 |
| Οδός άνω και κάτω μία. Ένας είναι ο δρόμος προς τα πάνω και προς τα κάτω. άρεσε σε 348 |
| Αγαθόν και κακόν ταυτόν. άρεσε σε 341 |
| Είς εμοί μύριοι, εάν άριστος εί. Για εμένα, ο ένας αξίζει όσο δέκα χιλιάδες, εάν είναι άριστος. άρεσε σε 329 |
| Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας. Σε έναν κύκλο, κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα και αρχή και τέλος. άρεσε σε 276 |
| Απόντι μη μάχου. Μην τα βάζεις με κάποιον που είναι απών. άρεσε σε 271 |
| Ο δε γε Ηράκλειτος έλεγε την οίησιν προκοπής εγκοπήν. Η έπαρση είναι εμπόδιο της προκοπής. άρεσε σε 257 |
| Εκ πάντων εν και εξ ενός πάντα. άρεσε σε 246 |
| Ύες βορβόρω ήδονται μάλλον ή καθαρώ ύδατι. Τα γουρούνια ευχαριστιούνται περισσότερο στον βούρκο, παρά στο καθαρό νερό. άρεσε σε 244 |
| Εδιζησάμην εμεωυτόν. Αναζήτησα τον εαυτό μου. άρεσε σε 242 |
| Τοις εγρηγορόσιν ένα και κοινόν κόσμον είναι, των δε κοιμωμένων έκαστον εις ίδιον αποστρέφεσθαι. Για αυτούς που είναι ξυπνητοί ο κόσμος είναι ο ίδιος και κοινός, ενώ γι’ αυτούς που κοιμούνται ο καθένας είναι στον δικό του κόσμο. άρεσε σε 237 |
| Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί. άρεσε σε 230 |
| Μη λάλει προς ηδονήν. Να μη μιλάς μόνο και μόνο επειδή αυτό σε ευχαριστεί. άρεσε σε 217 |
| Εστιν ειμαρμένα πάντα. Όλα είναι γραμμένα. άρεσε σε 210 |
| Τα ανθρώπων δοξάσματα παίδων αθύρματα. Οι γνώμες των ανθρώπων είναι παιδιάστικα παιχνίδια. άρεσε σε 188 |
| Ήλιος ούκ αν υπερβήσεται μέτρα. Ακόμα και ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί το μέτρο. άρεσε σε 184 |
| Χρόνος παις εστι παίζων πεττεύων. Παιδός η βασιλεία. Ο χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει πεσσούς. Το βασίλειο ανήκει σ’ αυτό το παιδί. άρεσε σε 183 |
| Κρύπτειν αμαθίην κρέσσον, ή ες το μέσον φέρειν. Καλύτερα να κρύβεις την αμάθειά σου παρά να τη φανερώνεις. άρεσε σε 176 |
| Ψυχήσιν Θάνατος ύδωρ γενέσθαι, ύδατι δε θάνατος γην γενέσθαι, εκ γης δε ύδωρ γίνεται, εξ ύδατος δε ψυχή. άρεσε σε 170 |
| Τα ψυχρά θέρεται, θερμόν ψύχεται, υγρόν αυαίνεται, καρφαλέον νοτίζεται. Τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται, το υγρό ξεραίνεται, το στεγνό δροσίζεται. άρεσε σε 165 |
| Πολυμαθίη – κακοτεχνίη. (με την έννοια ότι όποιος ξέρει πολλά, δεν τα ξέρει καλά) άρεσε σε 161 |
| Μεταβάλλον αναπαύεται. (ερμηνεία: στην αλλαγή βρίσκουν τα πράγματα ανάπαυση) άρεσε σε 155 |
| Πολυμαθίη νόον ου διδάσκει. άρεσε σε 143 |
| Ακούσαι ουκ επιστάμενοι ουδ’ επείν. Μην ξέροντας να ακούν δεν ξέρουν και να μιλούν. άρεσε σε 135 |
| Αθάνατοι θνητοί, θνητοί αθάνατοι, ζώντες τον εκείνων θάνατον, τον δε εκείνων βίον τεθνεώτες. Οι αθάνατοι είναι θνητοί, οι θνητοί είναι αθάνατοι που ζουν το θάνατο εκείνων ενώ πεθαίνουν τη ζωή εκείνων. άρεσε σε 135 |
| Θάλαττα ύδωρ καθαρώτατον και μιαρώτατον, ιχθύσι μεν πότιμον και σωτήριον, ανθρώποις δε άποτον και ολέθριον. άρεσε σε 134 |
| Μάχεσθαι χρη τον δήμον υπέρ του νόμου ώσπερ τείχους. Ο λαός πρέπει να υπερασπίζεται τον νόμο σαν να είναι το τείχος [της πόλης]. άρεσε σε 127 |
| Θάνατός εστιν οκόσα εγερθέντες ορέομεν, οκόσα δε εύδοντες ύπνος. Θάνατος είναι όσα βλέπουμε ξύπνιοι, ενώ όσα βλέπουμε κοιμισμένοι είναι ύπνος. άρεσε σε 122 |
| Ύβριν χρη σβεννύναι μάλλον ή πυρκαϊήν. Προτιμότερο να σβήνεις την υπεροψία παρά την πυρκαγιά. άρεσε σε 119 |
| Μη εική περί των μεγάλων συμβαλλώμεθα. Να μην ασχολούμαστε επιπόλαια με τα μεγάλα ζητήματα. άρεσε σε 116 |
| Ηράκλειτος έλεγεν την παιδείαν έτερον ήλιον είναι τοις πεπαιδευμένοις. Ο Ηράκλειτος έλεγε πως η παιδεία είναι άλλος ένας ήλιος για τους μορφωμένους. άρεσε σε 116 |
| Λιμός κόρον εποίησε, κάματος ανάπαυσιν. Η πείνα έφερε τη χόρταση και η κούραση την ανάπαυση. άρεσε σε 103 |
| Ο ήλιος, καθάπερ ο Ηράκλειτος φησι, νέος εφ’ ημέρη εστίν. Ο ήλιος, όπως λέει και ο Ηράκλειτος, κάθε μέρα είναι καινούργιος. άρεσε σε 101 |
| Οφθαλμοί γαρ των ώτων ακριβέστεροι μάρτυρες. άρεσε σε 101 |
| Όνους σύρματ’ αν ελέσθαι ή χρυσόν. Τα γαϊδούρια προτιμούν τα τρώνε σκουπίδια παρά χρυσό. άρεσε σε 99 |
| Ηδονήν, μέγιστον κακού δέλεαρ. Η ηδονή είναι δόλωμα για τα πιο μεγάλα κακά. άρεσε σε 97 |
| Αι ψυχαί οσμώνται καθ’ Άιδην. Οι ψυχές στον Άδη μυρίζουν. (WTF!!!) άρεσε σε 86 |
| Νέκυες κοπρίων εκβλητότεροι. Οι νεκροί είναι πιο άχρηστοι από την κοπριά. άρεσε σε 83 |
| Και ο κυκεών διίσταται μη κινούμενος. Ακόμα και ο χυλός κόβει όταν δεν ανακατεύεται. άρεσε σε 75 |
| Χαλεπώτερον ηδονή μάχεσθαι ή θυμώ. Είναι πιο δύσκολο να αντιστέκεσαι στην ηδονή παρά στην επιθυμία. άρεσε σε 75 |
| Κακοί μάρτυρες ανθρώποισιν οφθαλμοί και ώτα βαρβάρους ψυχάς εχόντων. Τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για ανθρώπους που έχουν βάρβαρες ψυχές. άρεσε σε 74 |
| Αρηϊφάτους θεοί τιμώσι και άνθρωποι. [Αρηϊφάτους=αυτούς που έφαγε ο θεός Άρης, δηλ. ο πόλεμος] άρεσε σε 72 |
| Αγχιβασίην Προσέγγιση με αγωνιώδη αμφισβήτηση. άρεσε σε 72 |
| Ο θεός ημέρη ευφρόνη, χειμών θέρος, πόλεμος ειρήνη, κόρος, λιμός. Ο θεός είναι ημέρα νύχτα, χειμώνας καλοκαίρι, πόλεμος ειρήνη, κόρος λιμός. άρεσε σε 64 |
| Τιμαί θεούς και ανθρώπους καταδουλούνται. Οι τιμές υποδουλώνουν θεούς και ανθρώπους. άρεσε σε 62 |
| Συνάψιες όλα και ουχ όλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνάδον διάδον, και εκ πάντων εν και εξ ενός πάντα. Οι συνδέσεις είναι όλα κι όχι όλα, ομόνοια, διχόνοια, συμφωνία, ασυμφωνία, και το ένα γεννιέται απ’ όλα και από το ένα όλα. άρεσε σε 55 |
| Ο άναξ, ού το μαντείόν εστι το εν Δελφοίς, ούτε λέγει ούτε κρύπτει αλλά σημαίνει. Ο άρχοντας στον οποίο ανήκει το μαντείο στους Δελφούς, ούτε λέει ούτε κρύβει, αλλά μονάχα σημαίνει. άρεσε σε 54 |
| Aρμονίη αφανής φανερής κρείττων. Η αφανής αρμονία είναι ανώτερη από τη φανερή. άρεσε σε 54 |
| Ανθρώποις γίνεσθαι οκόσα θέλουσιν ουκ άμεινον. Το να συμβαίνουν στους ανθρώπους όλα όσα θέλουν δεν είναι το καλύτερο. άρεσε σε 49 |
| Άνθρωπος εν ευφρόνῃ φάος άπτεται εαυτώ αποσβεσθείς. Ο άνθρωπος είναι φως που ανάβει τη νύχτα και μετά σβήνεται. άρεσε σε 48 |
| Πάντα γαρ το πυρ επελθόν κρινεί και καταλήψεται. Όταν έρθει το πυρ, όλα θα τα κρίνει και θα τα κυριεύσει. άρεσε σε 40 |
| Περί μεγέθους ηλίου: εύρος ποδός ανθρωπείου. άρεσε σε 35 |
| Ει πάντα τα όντα καπνός γένοιτο, ρίνες αν διαγνοίεν. Αν όλα τα πράγματα μπορούσαν να γίνουν καπνός, οι μύτες θα τα ξεχώριζαν. άρεσε σε 35 |
| Ήθος ανθρώπειον ουκ έχει γνώμας, θείον δ’ έχει. Ο χαρακτήρας του ανθρώπου δεν έχει δικούς του κανόνες, αλλά των θεών έχει. (άλλη απόδοση: ο χαρακτήρας του ανθρώπου δεν έχει να κάνει με γνώμες και απόψεις αλλά με το θείον) άρεσε σε 35 |
| Τα δε πάντα οιακίζει Κεραυνός. Τα πάντα τα κυβερνάει ο Κεραυνός. (δηλαδή ο Δίας=ο Θεός) άρεσε σε 35 |
| Έν το σοφόν μούνον, λέγεσθαι ουκ εθέλει και εθέλει Ζηνός όνομα. Η σοφία είναι μία και μοναδική, που θέλει και δεν θέλει να αποκαλείται Θεός. άρεσε σε 33 |
| Ανθρώπων ο σοφώτατος προς θεόν πίθηκος φανείται και σοφίᾳ και κάλλει και τοις άλλοις πάσιν. άρεσε σε 32 |
| To αντίξουν συμφέρον και εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίαν και πάντα κατ' έριν γίνεσθαι. Το αντίθετο βοηθάει και η καλλίστη αρμονία [προκύπτει] από τα διαφορετικά πράγματα, και όλα γεννιούνται από την αντίθεση. άρεσε σε 26 |
| Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο, πάσαν επιπορευόμενος οδόν. Βαθύν λόγον έχει. Τα πέρατα της ψυχής δεν θα τα βρεις, όποιο δρόμο και να πάρεις. Έχει βαθιά δομή. άρεσε σε 17 |
| Ου δει ώσπερ καθεύδοντας ποιείν και λέγειν. Δεν πρέπει να μιλάς και να ενεργείς όπως οι κοιμισμένοι. άρεσε σε 17 |
| Χρυσόν γαρ οι διζήµενοι γην πολλήν ορύσσουσι και ευρίσκουσιν ολίγον. Όσοι αναζητούν χρυσό, σκάβουν πολλή γη και βρίσκουν λίγο. άρεσε σε 11 |
| Μόροι μέζονες μέζονας μοίρας λαγχάνουσι. Οι ανώτεροι θάνατοι ανώτερη μοίρα λαχαίνουν. άρεσε σε 9 |
| Αύη ψυχὴ σοφωτάτη και αρίστη. (αύη=ξηρή, [εδώ] χωρίς επιθυμίες) άρεσε σε 1 |
| Πυθαγόρης κοπίδων εστίν αρχηγός. Ο Πυθαγόρας είναι αρχηγός απατεώνων. |
| Ή επιλίποι υμάς πλούτος, εφέσιοι, ίν᾽ εξελέγχοισθε πονηρευόμενοι. Ας μη σας λείψει ο πλούτος, Εφέσιοι, για να εκτίθεστε λόγω της κακίας σας. |
| Πυρός τε ανταμοιβή τα πάντα και πυρ απάντων όκωσπερ χρυσού χρήματα και χρημάτων χρυσός. Τα πάντα προέρχονται από τη μετάλλαξη του πυρός και αυτό προέρχεται από την μετάλλαξη όλων των πραγμάτων, όπως από το χρυσό αποκτώνται πράγματα και από τα πράγματα χρυσός. |
| Λήσεται μεν γαρ ίσως το αισθητὸν φως τις, το δε νοητὸν αδύνατον εστιν, ή ως φησιν Ηράκλειτος: το μη δύνόν ποτε πώς αν τις λάθοι; Θα ξεφύγει ίσως κανείς από το αισθητό φως, αλλά είναι αδύνατο να ξεφύγει από το νοητό. Ή, όπως λέει ο Ηράκλειτος, πως κανείς να κρυφτεί απ' αυτό που δεν δύει ποτέ; (Η πρώτη πρόταση είναι μάλλον του Κλήμη Αλεξανδρείας που ήθελε να εκχριστιανίσει το ρητό του Ηρακλείτου. ) |
Αφορισμοί
| Το πρωί είναι το ξεκίνημα της νύχτας. Η γέννηση είναι το ξεκίνημα του θανάτου. άρεσε σε 335 |
| Αν η ευτυχία είχε να κάνει μόνο με τις απολαύσεις του σώματος, θα έπρεπε να πούμε ότι τα βόδια χαίρονται όταν βρίσκουν φαγητό να φάνε. (διασώζεται στα λατινικά) |
